Doradztwo zawodowe w dobie AI – jak nie zgubić człowieka w cyfrowym świecie

Zawody się zmieniają

Współczesny rynek pracy nieustannie się przeobraża. Zawody, które jeszcze kilka lat temu uchodziły za pewne i stabilne, dziś bywają wypierane przez automatyzację, robotyzację i sztuczną inteligencję. Jednocześnie pojawiają się zupełnie nowe profesje – często trudne do zdefiniowania, hybrydowe, wymagające łączenia kompetencji z różnych dziedzin. Trudno dziś powiedzieć, jak będzie wyglądał świat pracy za dekadę, ale jedno pozostaje niezmienne: potrzebni będą ludzie, którzy potrafią się uczyć, przystosowywać i współpracować. W tej rzeczywistości kompetencje stają się ważniejsze niż same nazwy zawodów. Krytyczne myślenie, umiejętność rozwiązywania problemów, komunikacja, kreatywność, odporność psychiczna – to fundamenty, które pozwalają funkcjonować niezależnie od branży. I właśnie na rozwijaniu tych kompetencji powinno dziś opierać się dobre doradztwo zawodowe. Choć technologia może wspierać doradców w analizie danych, przewidywaniu trendów i tworzeniu spersonalizowanych rekomendacji, to nie zastąpi jednego – relacji międzyludzkiej. Żaden algorytm nie odpowie na pytanie, co dla danej osoby ma sens. Nie zauważy zawahania w głosie, nie zinterpretuje spojrzenia pełnego wątpliwości, nie zaproponuje wsparcia tam, gdzie potrzeba po prostu rozmowy.

Doradztwo zawodowe to nie tylko analiza CV i podpowiadanie kierunków kształcenia. To często pierwsze miejsce, w którym człowiek może bezpiecznie powiedzieć: Nie wiem, co dalej. I usłyszeć: Zastanówmy się razem. Sztuczna inteligencja nie zastąpi tego typu spotkań – bo nie posiada empatii, intuicji ani zdolności do głębokiego zrozumienia kontekstu życiowego drugiego człowieka.

Dlatego w centrum procesu doradczego – mimo wsparcia nowoczesnych technologii – wciąż powinien pozostać człowiek. Bo to jego decyzje, emocje i historie tworzą rzeczywistość, w której nawet najlepsze algorytmy mogą być tylko narzędziem, a nie odpowiedzią.

Nowe wyzwania dla doradców

Współczesny doradca zawodowy nie może już ograniczać się do znajomości podstawowych ścieżek edukacyjnych czy ofert pracy w regionie. Jego rola stała się bardziej złożona i wymagająca – zarówno pod względem merytorycznym, jak i relacyjnym. Musi być nie tylko ekspertem w zakresie rynku pracy, ale też mentorem, przewodnikiem i łącznikiem między światem edukacji, biznesu i indywidualnych potrzeb człowieka. Jednym z głównych wyzwań jest nadążanie za tempem zmian technologicznych. Nowe zawody pojawiają się z roku na rok, a niektóre znikają niemal równie szybko. Doradca zawodowy musi więc stale aktualizować swoją wiedzę – śledzić trendy, analizować dane, rozumieć wpływ automatyzacji i sztucznej inteligencji na konkretne branże. To wymaga nieustannego rozwoju zawodowego i gotowości do nauki, czyli dokładnie tych cech, które sam powinien wspierać u swoich klientów. Drugim wyzwaniem jest indywidualizacja procesu doradczego. Gotowe rozwiązania przestają działać – coraz więcej osób szuka niestandardowych ścieżek kariery, łączy różne dziedziny, eksperymentuje z formami zatrudnienia. Doradca musi być elastyczny, umieć słuchać, analizować i proponować scenariusze dostosowane do konkretnych osób, ich możliwości, wartości i aspiracji. A jednocześnie – potrafić realistycznie ocenić szanse i zagrożenia. Coraz istotniejsza staje się także umiejętność pracy z emocjami – nie tylko młodzieży, ale też dorosłych, którzy np. stracili pracę, chcą się przebranżowić albo wracają na rynek po dłuższej przerwie. Lęk przed zmianą, brak wiary w siebie, niepewność co do przyszłości – to częste towarzyszki rozmów doradczych. Odpowiedzią nie mogą być tylko tabele i testy kompetencji. Potrzebna jest empatia, uważność i umiejętność budowania zaufania. Dodatkowo, doradztwo zawodowe coraz częściej przenosi się do przestrzeni cyfrowej. Konsultacje online, narzędzia do samodzielnej diagnozy, webinary czy platformy edukacyjne stają się codziennością. Doradcy muszą nauczyć się korzystać z tych narzędzi w sposób świadomy – nie jako zamienników spotkań, ale jako uzupełnienie pracy z klientem. Umiejętność prowadzenia doradztwa w środowisku cyfrowym staje się dziś równie ważna, co znajomość lokalnego rynku pracy. Wreszcie – doradztwo zawodowe coraz rzadziej jest działaniem indywidualnym. Coraz częściej wymaga współpracy w sieci – z nauczycielami, psychologami, pracodawcami, instytucjami publicznymi i organizacjami pozarządowymi. Koordynacja działań, dzielenie się wiedzą i wspólne planowanie wsparcia dla osoby uczącej się lub poszukującej pracy stają się nieodłączną częścią skutecznego doradztwa.

Człowiek w centrum, technologia w tle

Cyfrowe narzędzia mogą być ogromnym wsparciem – ułatwiać analizę, przyspieszać procesy, zwiększać dostępność usług. Ale nie powinny zastępować człowieka tam, gdzie potrzeba rozmowy, zrozumienia i indywidualnego podejścia. W doradztwie zawodowym technologia powinna być tłem – a nie głównym aktorem.

Bo w świecie, który coraz częściej pyta: co potrafisz?, wciąż najważniejsze pozostaje pytanie kim jesteś? I to właśnie na nie doradztwo zawodowe – także to wspierane przez AI – powinno pomagać szukać odpowiedzi.

Wydatek finansowany ze środków KPO w ramach inwestycji A3.1.1 KPO pn. „Wsparcie rozwoju nowoczesnego kształcenia zawodowego, szkolnictwa wyższego oraz uczenia się przez całe życie"