Ciąża to czas ogromnych zmian, które wpływają na ciało, emocje i codzienne życie kobiety. Choć to wyjątkowy okres, wiele przyszłych mam zmaga się z różnymi obawami. Często pojawiają się pytania o to, jak pogodzić macierzyństwo z dotychczasowym życiem i czy uda się sprostać oczekiwaniom otoczenia. Nie można też zapominać o problemach zdrowotnych i dolegliwościach związanych z samą ciążą, które utrudniają codzienne funkcjonowanie. Jakie wyzwania najczęściej towarzyszą kobietom w ciąży i jak można sobie z nimi radzić?
Fizyczne problemy związane ze zdrowiem w ciąży
Warto zdawać sobie sprawę, że ciąża to nie tylko wybieranie imion dla chłopców i dziewczynek, kupowanie ubranek i projektowanie dziecięcego pokoju, ale także duży wysiłek dla organizmu. Ciąża wiąże się z szeregiem potencjalnych problemów zdrowotnych, które mogą mieć istotny wpływ na samopoczucie matki i rozwój dziecka. Wśród nich wyróżnia się specyficzne schorzenia oraz różne komplikacje i powikłania typowe dla okresu ciąży. Do takich problemów należą np.:
- niedokrwistość,
- cukrzyca ciążowa,
- stan przedrzucawkowy,
- niepowściągliwe wymioty,
- nadciśnienie tętnicze.
Nadwaga i otyłość w ciąży – dlaczego są tak dużym problemem?
Jedną z głównych kwestii dotyczących zdrowia kobiety ciężarnej i prawidłowego rozwoju płodu jest zdrowe odżywianie. Dlatego kobieta w ciąży, zanim zacznie przeglądać imiona dla dziewczynek i chłopców, powinna skupić się na eliminacji błędów dietetycznych. Rosnąca częstość występowania nadwagi i otyłości wśród kobiet w wieku rozrodczym stanowi poważne zagrożenie, niosąc za sobą ryzyko licznych powikłań zarówno dla matki, jak i dziecka.
Nadmierna masa ciała matki może prowadzić do zwiększonej liczby cesarskich cięć, przedwczesnych porodów, indukcji porodu (często nieskutecznej), poronień oraz zgonów płodów. U potomstwa kobiet z nadwagą lub otyłością częściej obserwuje się wady układu nerwowego i sercowo-naczyniowego, dystocję barkową oraz makrosomię płodu. Istnieje również związek między otyłością matki a ryzykiem rozwoju cukrzycy i otyłości u dziecka w przyszłości.
W kontekście prawidłowej diety i właściwej masy ciała istotnym aspektem jest także cukrzyca ciężarnych. Częstość występowania tego schorzenia w Europie szacuje się na 5,4% i wykazuje tendencję wzrostową. Zaleca się, aby kobiety planujące ciążę oraz te w pierwszym trymestrze utrzymywały odsetek hemoglobiny glikowanej (HbA1c) poniżej 6,5%, a w kolejnych trymestrach poniżej 6,0%, aby zminimalizować ryzyko wad wrodzonych u potomstwa.
Porody noworodków o masie ciała powyżej 4500 g stanowią dodatkowe zagrożenie dla zdrowia matki, a ryzyko powikłań i umieralność okołoporodowa gwałtownie wzrastają w przypadku noworodków ważących ponad 5000 g.
Problemy emocjonalne związane z ciążą
Zdrowie psychiczne w ciąży jest równie ważne, jak zdrowie fizyczne. Badania naukowe wskazują, że nawet 20% kobiet w tym okresie cierpi na zaburzenia nastroju lub stany lękowe.
Do najczęstszych problemów emocjonalnych w okresie ciąży zaliczają się zaburzenia lękowe, które mogą przyjmować postać uogólnionego lęku, charakteryzującego się silnym napięciem i niepokojem bez konkretnej przyczyny. Kobiety ciężarne często doświadczają lęku przed nieznanym, obawy przed zmianami życiowymi, niepokoju o prawidłowość rozwoju ciąży oraz strachu o zdrowie swoje i dziecka.
Stresorami są też na pewno różne czynniki, które mogą szkodliwie wpłynąć na ciążę – np. ciężka praca. Część kobiet odczuwa także obawy przed informowaniem otoczenia o ciąży i powstające na skutek tego zmiany w relacjach. Często spotykany jest też dość prozaiczny strach przed zmianą sylwetki i problemami z odzyskaniem formy. Im bliżej terminu, tym większy lęk związany z momentem porodu – bólem, utratą kontroli, komplikacjami, a nawet samym pobytem w szpitalu.
U niektórych kobiet stany lękowe mogą przerodzić się w paniczny lęk związany z ciążą i porodem, zwany tokofobią . Badania prowadzone wśród kobiet w ciąży wykazały, że ponad 80% doświadcza lęku porodowego o różnym nasileniu.
Depresja jest kolejnym poważnym problemem psychologicznym w ciąży. Szacuje się, że może na nią cierpieć aż 10–15% ciężarnych. Objawy depresji w ciąży obejmują obniżenie nastroju, smutek, brak energii, niezdolność do odczuwania przyjemności, zaburzenia snu, uczucie zmęczenia, trudności z podejmowaniem decyzji, niską samoocenę, a w skrajnych przypadkach myśli samobójcze. Niektóre badania sugerują, że epizody depresyjne występują częściej w pierwszym i trzecim trymestrze ciąży.
Nieleczona depresja w ciąży wiąże się z większym ryzykiem porodu przedwczesnego i pogarszaniem stanu emocjonalnego. Dostępne są różne możliwości terapeutyczne – zarówno farmakologiczne, jak i psychoterapeutyczne, bardzo istotne jest też wsparcie otoczenia.
Warto pamiętać, że wysoki poziom stresu u matki może mieć niekorzystnie oddziaływać nie tylko na przebieg ciąży. Depresja i stany lękowe w tym okresie mają negatywny wpływ zarówno na płód, jak i na całe przyszłe życie dziecka, zaburzając jego rozwój emocjonalny i poznawczy.
Problemy emocjonalne i lękowe w okresie poporodowym mogą źle wpływać na relacje matka–dziecko, co przekłada się na pogorszenie umiejętności samoregulacyjnych niemowlęcia. Prenatalna ekspozycja matki na stres niesie ze sobą trwałe konsekwencje dla rozwoju mózgu dziecka, zwiększa też ryzyko osiągnięcia niskiej masy urodzeniowej oraz astmy.
Jakie wyzwania stoją przed przyszłą matką w ciąży zagrożonej?
Ciąża w żadnym wypadku nie jest stanem emocjonalnie obojętnym dla przyszłej mamy. Szczególnie jeśli jest to ciąża wysokiego ryzyka, która wiąże się z odczuwaniem długotrwałego stresu psychologicznego mogącego osłabiać możliwości radzenia sobie z problemami, pogłębiając uczucie przygnębienia.
Taki stan może też zwiększać ryzyko rozwoju depresji ciążowej i poporodowej. Problemem może być także hospitalizacja w ciąży zagrożonej, która wiąże się z nasilonym poczuciem osamotnienia i wzmożeniem poczucia odpowiedzialności za zdrowie i życie dziecka.
Ciąża wysokiego ryzyka wymaga intensywnego monitorowania i specjalistycznego podejścia. Obejmuje ono częstsze wizyty u ginekologa, kontrolowanie rozwoju płodu i stanu zdrowia matki, a także dodatkowe badania diagnostyczne i konsultacje specjalistyczne (kardiolog, endokrynolog, hematolog, genetyk, psycholog, psychiatra).
W tym celu wykonuje się prenatalne testy genetyczne, częste badania USG, oraz regularne badania krwi. Dzięki odpowiednim badaniom możliwe jest też wczesne wykrycie i leczenie stanu przedrzucawkowego. W przypadku komplikacji konieczna może być jednak hospitalizacja. Również sam poród w ciąży wysokiego ryzyka wymaga intensywnego monitorowania parametrów matki i dziecka.
Ciąża może stanowić jeden z piękniejszych okresów w życiu kobiety, jednak wiąże się z dużym obciążeniem fizycznym i psychicznym. Dlatego tak ważne jest uzyskanie przez kobietę ciężarną wsparcia. Jego źródłem powinien być głównie partner oraz rodzina i przyjaciele. Niekiedy konieczna może być też interwencja psychologiczna lub psychiatryczna. Przydatne może okazać się także zdobywanie wiedzy na temat przebiegu ciąży i macierzyństwa – kobiety, które czują się lepiej przygotowane do roli matki i mniej się martwią.
Bibliografia:
- Karowicz-Bilińska A, Kowalska-Koprek U. Najczęstsze powikłania ciąży. Część I. Wydawnictwo Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Łódź 2022.
- Chrzan-Dętkoś M, Murawska N. Ryzyko zaburzeń lękowych u kobiet w pierwszym roku po porodzie - wyniki programu profilaktycznego depresji poporodowej „Przystanek MAMA”. Psychiatria Polska. 2023;57(6):1231-1246.
- Gebuza G, Kaźmierczak M, Mieczkowska E, Gierszewska M. Wsparcie społeczne jako determinant zadowolenia z życia u kobiet w okresie ciąży i po cięciu cesarskim. Psychiatria Polska. 2018;52(3):585-598.
- Jeleniewska A, Tomaszewska A, Kalicka J, Rustecka A, Kalicki B. Wpływ zaburzeń psychicznych u kobiet podczas ciąży i po porodzie na stan zdrowia dziecka. Pediatria i Medycyna Rodzinna. 2024;20(1):37-43.
- Wender-Ożegowska E, Bomba-Opoń D, Brązert J, et al. Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników postępowania u kobiet z cukrzycą. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna. 2017;2(5):215-229.
- Wielgoś M, Bomba-Opoń D, Bręborowicz GH, et al. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące cięcia cesarskiego. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna. 2018;3(4):159-174.
Komentarze (0)