"Badalnia gwiazd" Władysława Szaniawskiego

Opublikowano:
Autor:

"Badalnia gwiazd" Władysława Szaniawskiego - Zdjęcie główne
Udostępnij na:
Facebook

Przeczytaj również:

Kultura We wsi w gminie Komarówka przed wojną istniało prywatne obserwatorium. Dziedzic Władysław Szaniawski był uważany za jednego z największych znawców astronomii w ówczesnej Polsce. Jego teleskop do tej pory służy uczonym w Poznaniu.

Maleńkie Przegaliny pochwalić się mogą, nieproporcjonalnie do dzisiejszych rozmiarów, bogatą historią. Najstarsza wieś w okolicy, w XVII wieku była siedzibą Samuela Szemiota, znanego barokowego poety i autora fascynującego diariusza z podróży po kraju. W XIX wieku była miejscem oporu unitów przeciw przymusowemu "nawracaniu" na prawosławie, czego milczącym świadkiem była, stojąca do dziś (już jako kościółek rzymskokatolicki), urokliwa cerkiewka pw. Opieki Matki Bożej. W tym samym czasie, w innym kącie wsi, w piętrowym pałacyku, będącym centrum szerszego założenia parkowo-ogrodowego, na świat przyszedł dziedzic majątku Władysław Szaniawski. Ale zanim o synu, słowo o ojcu, bowiem spłodzenie utalentowanego potomka nie było jego jedyną zasługą.

Przegaliny miodem płynące

Wiktor Szaniawski, niezły gospodarz, w dziejach polskiej kultury kulinarnej zapisał się jako autor i producent być może nawet najlepszego w ówczesnej Polsce miodu dwójniaka. O jego klasie niech świadczy fakt, że kilkadziesiąt cudem zachowanych z zawieruchy wojennej garnców, sprzedanych do warszawskich kawiarni, pozwoliło potomkom oddłużyć majątek...


Za kilka garnków miodu ocalił majątek


Resztki niestety, bez szacunku dla cywilizacji, wychlali sowieccy żołdacy we wrześniu 1939, o czym w razie czego warto pamiętać.

Dla rozwoju nauki gwiaździarskiej 

Syn jego, Władysław, pasjonował się nauką i technologią. Wedle ustnego lokalnego przekazu miał nawet skonstruować własnym sumptem i warsztatem samochód. Głównym tytułem do sławy były jego obserwacje astronomiczne i będące ich owocem artykuły naukowe. Dokonywał ich ze zbudowanego specjalnie na przełomie stuleci obserwatorium. Oto, jak opisywała je w 1912 roku, ukazująca się w Warszawie Gazeta Świąteczna (za zwrócenie uwagi na wycinki dziękuję p. Tomaszowi Młynarczykowi): Pan Władysław Szaniawski, właściciel majątku Przegalin pod Radzyniem w guberni siedleckiej, zbudował u siebie własnym kosztem i staraniem badalnię gwiazd, aby przyłożyć się do rozwoju nauki gwiaździarskiej. Badalnia mieści się w budynku murowanym (...). Część budynku, w którym ustawione są lunety czyli dalekowidze do badania gwiazd, zbudowana jest okrągło i pokryta kopułą baniastą; kopuła ma przez środek otwór od brzegu do brzegu zasuwany niby okiennicą, ponieważ kopuła może być obracana dokoła, więc przez ów otwór można z wnętrza budynku oglądać każdą cząstkę nieba. (...) Wielki dalekowidz, ustawiony w badalni w Przegalinach. Jest to długa rura umocowana ruchomo na żelaznej podstawie, w rurze mieszczą się szkła przybliżające. Dwie rury krótsze, przymocowane z boku a mające również odpowiednie dwa szkła w środku służą do fotografowania gwiazd i innych ciał niebieskich, trzecia rurka, najkrótsza, służy do nastawiania dalekowidza.

Sprzęt ciągle służy

To, co mój kolega po fachu sprzed stulecia zechciał pięknie nazwać dalekowidzem, w języku astronomii jest refraktorem Zeissa o średnicy 200 mm i ogniskowej 3000 mm. Wiemy też, że obserwatorium przegalińskie wyposażone było w zegar astronomiczny Riefflera, czyli najprecyzyjniejszy kiedykolwiek zbudowany zegar mechaniczny.


W pracowni Szaniawskiego był najdokładniejszy zegar na świecie


Kiedy pod koniec lat dwudziestych Władysław Szaniawski z powodów materialnych musiał zaniechać swojej pasji, przekazał je Uniwersytetowi Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie urządzenia te służą do tej pory jako pomoc dydaktyczna, przez którą studenci uczą się dokonywać najprostszych obserwacji. Zgromadzone materiały naukowe w większości trafiły do bibliotek naukowych w Warszawie.

Udostępnij na:
Facebook
wróć na stronę główną

ZALOGUJ SIĘ - Twoje komentarze będą wyróżnione oraz uzyskasz dostęp do materiałów PREMIUM.

e-mail
hasło

Nie masz konta? ZAREJESTRUJ SIĘ Zapomniałeś hasła? ODZYSKAJ JE